Η ενδοοικογενειακή κακοποίηση και βία αποτελεί ένα διαχρονικό και διαπολιτισμικό φαινόμενο και δεν εντοπίζεται σε συγκεκριμένες κοινωνικο-οικονομικές τάξεις. Τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά φαίνεται ότι έχουν αυξηθεί λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά δεν μπορούμε να έχουμε πλήρη εικόνα για τα ποσοστά της.
Οι εκτιμήσεις είναι ότι μόνο 1 στα 20 περιστατικά θα καταγγείλουν το περιστατικό βίας. Στην Ευρώπη, 1 στις 5 γυναίκες θα πέσει θύμα ενδοοικογενειακής κακοποίησης, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό ανέρχεται στο 31%.
Η ενδοοικογενειακή κακοποίηση μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Διακρίνεται στη σωματική βία που περιλαμβάνει ξυλοδαρμό, ο οποίος μπορεί να επιφέρει και το θάνατο στο θύμα. Η σεξουαλική βία αφορά σε σεξουαλική επαφή οποιουδήποτε είδους, χωρίς τη συγκατάθεση του θύματος και είναι συχνή σε κακοποιητικές σχέσεις. Η λεκτική βία, συνυπάρχει πάντα με τις άλλες μορφές βίας και περιλαμβάνει προσβολές, βρισιές κ.λπ. Τέλος, η ψυχολογική βία, που σπάνια συναντάται μόνη της, περιλαμβάνει εκβιασμούς και απειλές, που μπορεί να αφορούν στα οικονομικά ή στα παιδιά. Συνήθως συνυπάρχουν όλα τα είδη βίας.
Οι γυναίκες – θύματα βίας, συχνά, κατηγορούν τον εαυτό τους και νιώθουν ότι οι ίδιες φταίνε και αξίζουν τη χειροδικία. Είναι συχνές οι σκέψεις του τύπου «Αν δεν έφταιγα, δεν θα με χτυπούσε. Μάλλον κάνω κάτι λάθος» ή «Εγώ κάνω κάτι λάθος. Αλλιώς γιατί να θυμώνει μαζί μου και να με χτυπά;». Οι γυναίκες – θύματα βίας εμφανίζουν σε μεγαλύτερη συχνότητα άγχος, κατάθλιψη, αισθήματα απελπισίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, διαταραχή μετατραυματικού στρες, σεξουαλικά προβλήματα, κατάχρηση ουσιών και αυτοκτονικότητα. Επίσης, συχνότερα εμφανίζουν προβλήματα υγείας, όπως χρόνιες φλεγμονές, καρδιοαναπνευστικές παθήσεις, μεταβολικό σύνδρομο, ασθένειες που αποτελούν προδιάθεση για Διαβήτη τύπου ΙΙ.
Οι επιπτώσεις γίνονται εμφανείς και στη λειτουργικότητά τους. Απομακρύνονται από το φιλικό και οικογενειακό τους περιβάλλον και συχνά χάνουν τη θέση εργασίας τους. ο ρόλος τους ως μητέρα επηρεάζεται σημαντικά. Δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών τους λόγω των ψυχικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν ή και λόγω σωματικών βλαβών. Από την άλλη, μπορεί οι ίδιες να ασκούν βία πάνω στα παιδιά τους. Τα παιδιά θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας είναι πιθανότερο να εμφανίσουν ψυχοσωματικά συμπτώματα, νυχτερινή ενούρηση, αυτοκτοκτονικότητα αλλά και να είναι και τα ίδια μελλοντικοί κακοποιητές.
Από την άλλη οικακοποιητές– θύτες χαρακτηρίζονται από χαμηλή αυτοεκτίμηση, προβλήματα διαχείρισης θυμού και αντιλήψεις περί ρόλου του άνδρα στην οικογένεια. Συχνά, είναι και οιίδιοι μάρτυρεςή θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Το ερώτημα που τίθεται συχνά είναι γιατί οι γυναίκες υπομένουν τη βία και δεν εγκαταλείπουν τη σχέση. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ανασφάλεια, οι ενοχές, η εξάρτηση, η ντροπή, η έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου είναι κάποιες από τις αιτίες. Φοβούνται την αποκάλυψη του «μυστικού» και τις επιπτώσεις του. Υπομένουν τη βία και πολλές υποστηρίζουν ότι αγαπούν το σύντροφό τους και είναι ερωτευμένες μαζί τους. Ουσιαστικά, αυτό αποτελεί μέρος του φαύλου κύκλου της βίας, ο οποίος αποτελείται από τρεις φάσεις.
Η πρώτη φάση χαρακτηρίζεται κυρίως από λεκτική βία. Οι γυναίκες καταλαβαίνουν τι πρόκειται να ακολουθήσει και διακατέχονται από φόβο και ανασφάλεια. Προσπαθούν να αποφύγουν την έκρηξη θυμού του συζύγου, διατηρώντας συγκαταβατική συμπεριφορά. Όταν δεν το καταφέρνουν, νιώθουν ότι οι ίδιες ευθύνονται.
Η δεύτερη φάση, είναι η πιο επικίνδυνη, γιατί αποτελεί τη φάση της σωματικής κακοποίησης. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από αγριότητα και ξυλοδαρμό που μπορεί να επιφέρει έως και το θάνατο της γυναίκας.
Στην τρίτη φάση, ο θύτης κλαίει, απολογείται, ζητά συγγνώμη και λέει πως δεν θα το ξανακάνει. Η γυναίκα, νιώθει ενοχές και πιστεύει πως εκείνη ήταν υπεύθυνη για ό,τι συνέβη. Αυτή η φάση δημιουργεί εξάρτηση στη γυναίκα και δεν της επιτρέπει να αποδεσμευτεί.
Επιπλέον, το στίγμα είναι ακόμη μία αιτία της δυσκολίας των γυναικών να απομακρυνθούν. Συνήθως, κρατούν μυστικό το ότι είναι θύματα οικογενειακής βίας. Διακατέχονται από αισθήματα ντροπής. Πίσω από την ντροπή, όμως, κρύβονται συχνά συναισθήματα ενοχής. Νιώθουν, όπως είπαμε, ότι οι ίδιες είναι αυτές που προκάλεσαν τη βία συμπεριφορά και αν το πουν, αυτό θα επιφέρει και μεγαλύτερη έκρηξη θυμού από το σύντροφο τους.
Στην Ελλάδα, με το νόμο Ν. 3500/2006, η ενδοοικογενειακή βία, σε κάθε της μορφή, είναι ένα έγκλημα που τιμωρείται από τις διατάξεις του. Η Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των Γυναικών, αποτελεί μία ευκαιρία για αφύπνιση, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση όχι μόνο των ίδιων των θυμάτων αλλά και του κοινού. Το στίγμα μπορεί να καταπολεμηθεί, ώστε τα θύματα να μπορούν να δεχτούν υποστήριξη και βοήθεια. Η οικογένεια και οι φίλοι που παρατηρούν και γνωρίζουν το μυστικό θα πρέπει να σπάσουν τη σιωπή τους και να βοηθήσουν.
